Bệnh trĩ hay còn được gọi là lòi dom là căn bệnh phổ biến ở vùng hậu môn – trực tràng thường gặp ở người trưởng thành và người cao tuổi. Bệnh trĩ không đe dọa đến tính mạng con người nhưng việc hiểu rõ về bệnh sẽ quyết định đến việc điều trị hiệu quả hơn. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về bệnh lý này trong nội dung bài viết sau.

Bệnh trĩ là gì?

Trĩ là hiện tượng các tĩnh mạch sưng lên nằm xung quanh hậu môn hoặc ở phần dưới trực tràng. Thông thường, máu được bơm từ tim để tới các mô ở hậu môn thông qua các động mạch để nuôi dưỡng rồi trở về tim thành một vòng tuần hoàn thông qua các tĩnh mạch. Khi máu ở vùng hậu môn theo tĩnh mạch về tim không hết nhưng máu trong động mạch vẫn tiếp tục được bơm đến thì sẽ xảy ra hiện tượng dồn ứ lại khiến cho tĩnh mạch căng phồng để giữ, gây ra áp lực lên thành mạch khiến chúng giãn rộng và mỏng hơn, tạo thành búi trĩ rồi sa dần xuống hậu môn.

Ở giai đoạn đầu, bệnh có thể không gây ra triệu chứng gì và chỉ được phát hiện một cách tình cờ. Tuy nhiên, nếu không được quan tâm điều trị, bệnh tiến triển nặng dần có thể  gây ra các triệu chứng như căng phồng búi trĩ, đau, rát, chảy máu và tăng tiết dịch ở vùng hậu môn, thậm chí có thể dẫn đến các biến chứng như sa nghẹt, nhiễm khuẩn, tắc mạch… ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

Một số nghiên cứu chuyên sâu thì cho rằng bệnh trĩ không chỉ là ảnh hưởng bởi các tĩnh mạch mà nó còn là do sự ứ máu từ tiểu động mạch cho tới tĩnh mạch và tới các điểm thông nối của động tĩnh mạch tới cơ trơn, mô liên kết lót bởi các biểu mô bình thường trong ống hậu môn.

Khi đám rối tĩnh mạch dưới niêm mạc phải chịu áp lực quá lớn từ tình trạng ứ máu liên tục thì nó sẽ bị phình giãn và tạo thành các búi trĩ ngay trong lòng ống hậu môn. Càng lớn tuổi thì các mô sợi đàn hồi nâng đỡ đám rối tĩnh mạch hậu môn sẽ càng suy yếu, khiến cho búi trĩ tụt xuống lỗ hậu môn, hình thành bệnh trĩ kéo dài.

Các loại bệnh trĩ

Tùy theo vị trí tổn thương của búi trĩ mà phân loại thành trĩ nội và trĩ ngoại. Ngoài ra còn có các trường hợp mắc cả trĩ nội và trĩ ngoại ở các mức độ khác nhau được gọi là trĩ hỗn hợp, trĩ vòng, trĩ thuyên tắc…, nhưng thường gặp phải nhất vẫn là trĩ nội, trĩ ngoại và trĩ hỗn hợp. 

Trĩ nội

Trĩ nội nằm ở bên trong trực tràng. Triệu chứng phổ biến nhất của bệnh trĩ nội là đi ngoài ra máu. Bạn có thể thấy một lượng nhỏ máu đỏ tươi trên giấy vệ sinh hoặc bên trong bồn cầu. Trĩ nội cũng có thể gây ngứa hoặc cảm giác đầy bụng sau khi đi cầu. Búi trĩ chảy máu nhưng vẫn ẩn trong trực tràng được xếp vào bệnh trĩ cấp độ I.

Mặc dù bệnh trĩ nội thường không nhìn thấy được, nhưng chúng cũng có thể bị sa ra ngoài. Tùy theo mức độ sa nhiều hay ít mà bệnh trĩ nội được chia theo từng mức độ như sau:

• Độ I: Búi trĩ mới hình thành nhưng nằm hoàn toàn bên trong ống hậu môn và người bệnh không thể thấy được búi trĩ. Người bệnh thường có biểu hiện chảy máu sau mỗi lần đi đại tiện.
• Độ II: Búi trĩ sa xuống thấp hơn một chút. Bình thường thì búi trĩ sẽ nằm bên trong ống hậu môn nhưng khi dặn mạnh thì búi trĩ sẽ thò ra ngoài và vẫn có thể tự co lên được.
• Độ III: Búi trĩ lòi ra bên ngoài trực tràng mà không thể tự co lên được cho đến khi chúng ta sử dụng tay đẩy vào thì mới trở lại vị trí.
• Độ IV: Búi trĩ gần như là sa hẳn ra ngoài lỗ hậu môn và không có cách nào có thể nhét nó vào được.

Trĩ ngoại

Trĩ ngoại thường xuất hiện dưới dạng các đám rối tĩnh mạch trĩ nằm ở dưới lớp da nhăn xung quanh hậy môn. Không giống như bệnh trĩ nội, bạn có thể cảm nhận được những biểu hiện này từ bên ngoài. Một số người có thể nhầm giữa trĩ nội sa với trĩ ngoại. Sự khác biệt là các búi trĩ ngoại hình thành trên hoặc xung quanh hậu môn chứ không phải đi xuống trực tràng. Một cách khác để phân biệt là trĩ ngoại không chảy máu, do đó nếu bạn đang bị chảy máu như một triệu chứng và đã loại trừ bất cứ điều gì nghiêm trọng hơn – bạn có thể bị trĩ nội

Trĩ hỗn hợp

Trĩ hỗn hợp là tình trạng nặng của bệnh trĩ, thường gặp ở những người có bệnh trĩ nội và bệnh trĩ ngoại. Khi búi trĩ nội trong ống hậu môn bị sa nặng và liên kết với búi trĩ ngoại nằm ngoài ống hậu môn sẽ tạo thành một khối trĩ lớn tạo thành một khối trĩ lớn từ bên trong ra ngoài hậu môn, đó chính là trĩ vòng.

Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh trĩ

Bạn có thể đang bị trĩ nếu gặp bất kỳ triệu chứng nào sau đây:

1. Đau quanh vùng hâu môn

Đau ở trực tràng hoặc hậu môn thường là dấu hiệu đầu tiên cho thấy bạn có thể bị trĩ hoặc một bệnh lý liên quan, chẳng hạn như nứt hậu môn. Bệnh trĩ có thể gây ra những cơn đau đáng kể khi mô bị viêm và sưng lên. Những cơn đau thường tồi tệ hơn khi đi tiêu vì phân đi qua gây áp lực lên búi trĩ.

Khi bệnh phát triển nặng có thể dẫn đến các biến chứng như: sa nghẹt búi trĩ, tắc mạch làm cho tình trạng đau đơn trở lên dữ dội hơn.

2. Chảy máu hậu môn

Đây cũng là biểu hiện thường gặp và xuất hiện sớm của bệnh trĩ. Bạn có thể nhận thấy một ít máu trên giấy vệ sinh sau khi đi tiêu hoặc thấy máu trong phân. Máu thường xuất hiện khi bạn gặp phải tình trạng táo bón, do dặn mạnh lúc đại tiện. Khi bệnh phát triển nặng hơn, máu sẽ chảy thường xuyên hơn và lượng máu cũng nhiều hơn, có thể nhìn thấy máu trong bồn cầu.

Chảy máu cũng có thể là dấu hiệu của các tình trạng nghiêm trọng hơn. Ví dụ, lượng máu đỏ tươi quá nhiều trong phân có thể là dấu hiệu của bệnh viêm đại tràng, viêm túi thừa hoặc ung thư ruột kết. Máu đỏ sẫm trong phân, được gọi là chảy máu ẩn, cũng có thể là dấu hiệu của ung thư ruột kết.

3. Ngứa trực tràng

Do ống hậu môn bị tiết dịch nhiều gây kích ứng da nên gây ướt và ngứa, cũng có thể do các búi trĩ ngoại bên ngoài hậu môn khiến người bệnh cảm thấy cộm và ngứa ngáy, khó chịu. Ngứa hoặc nóng rát do trĩ có xu hướng tồi tệ nhất ngay sau khi đi tiêu.

4. Sưng hoặc sa búi trĩ

Người bị trĩ cảm thấy sưng tấy ở vùng hậu môn. Hiện tượng sưng tấy này là do mô sa bị cọ xát và kích ứng. Lưu ý rằng nếu bạn sờ thấy một khối u trên trực tràng và bị sốt, bạn có thể bị áp xe. Nếu bạn không bị sốt, nhiều khả năng vết sưng của bạn là do trĩ.

Trong một số trường hợp, các búi trĩ sẽ sa ra ngoài, có nghĩa là chúng sa xuống qua ống hậu môn và lòi ra bên ngoài trực tràng. Điều này có xu hướng xảy ra khi tình trạng bệnh đã trở nên nghiêm trọng hơn.

Ngoài các dấu hiệu chung của bệnh trĩ kể trên thì tùy vào cấp độ bệnh lý, loại trĩ mà triệu chứng có thể có tính đặc trưng riêng:

• Trĩ ngoại: Gây khó chịu cho người bệnh vì búi trĩ nằm hoàn toàn ở bên ngoài ống hậu môn nên dễ bị kích thích khi cọ xát vào quần áo, gây viêm loét nếu không được giữ gìn vệ sinh đúng cách. Ngoài ra nếu búi trĩ có cục máu đông thì có thể gây ra những dấu hiệu đau do bệnh trĩ gây ra nghiêm trọng. Cục máu đông này sau đó cũng có thể bị hấp thụ lại khiến cho vùng da hậu môn bị ngứa ngáy, đau rát.
• Trĩ nội: Thường không gây đau đớn dù có chảy máu búi trĩ. Búi trĩ trường hợp này sẽ nằm lọt thỏm trong ống hậu môn, nếu búi trĩ to có thể gây cộm ngứa hậu môn. Khi đi cầu người bệnh trĩ rặn mạnh thì có thể làm xước bề mặt búi trĩ gây chảy máu. Trường hợp búi trĩ nội bị sa ra ngoài thì sẽ được xem là trĩ nội sa hay trĩ hỗn hợp. Trĩ nội sa thường gây ngứa ngáy khó chịu kèm đau rát hậu môn vì búi trĩ tự hấp thụ một phần chất nhầy trong phân hoắc trong ống hậu môn, gây viêm nhiễm.

Nguyên nhân của bệnh trĩ

Bệnh trĩ có thể do nhiều nguyên nhân gây ra nhưng tóm lại thì sự hình thành búi trĩ vẫn là do tĩnh mạch hậu môn phải chịu áp lực lớn trong một thời gian dài khiến nó bị căng phồng lên, có thể kèm xung huyết. Một số yếu tố có thể dẫn tới tình trạng này là:

Táo bón: Táo bón lâu ngày chính là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến bệnh trĩ. Táo bón gây áp lực lên các tĩnh mạch ở hậu môn, thường xuyên bị táo bón khiến cho người bệnh phải rặn nhiều làm cho các tĩnh mạch ở vùng trực tràng bị giãn quá mức gây nứt kẽ hoặc rách hậu môn.

Tiêu chảy mãn tính: Nếu gặp các vấn đề mãn tính về tiêu chảy cũng có thể tạo ra áp lực gây ra bệnh trĩ. Tiêu chảy có thể khiến tình trạng sưng tấy và kích ứng của búi trĩ trở nên trầm trọng hơn.

Mang thai và sinh nở: Phụ nữ mang thai có nhiều nguy cơ mắc bệnh trĩ do áp lực của thai nhi ngày càng lớn. Phụ nữ mang thai cũng dễ bị táo bón. Căng thẳng khi sinh nở cũng khiến bệnh trĩ phát triển trong một số trường hợp.

Chế độ ăn uống không hợp lý cũng là nguyên nhân gây bệnh trĩ. Chế độ ăn ít chất xơ: như ít ăn rau, ít ăn các loại củ quả, uống không đủ nước, cũng có thể làm tăng nguy cơ gây bệnh trĩ do táo bón, khiến bệnh khó chữa trị hơn và có thể tái phát sau khi đã điều trị. Một số điều kiện làm tăng khả năng xuất hiện các triệu chứng của bệnh: uống bia rượu, ăn những chất kích thích như: ớt, hành, tỏi….

Chế độ sinh hoạt : Chế độ sinh hoạt không điều độ, thường xuyên phải ngồi một chỗ, ít vận động, thói quen hay ngồi xổm, đặc biệt là dân văn phòng, phụ nữ sau sinh, những người có bệnh lý về đường tiêu hóa phải rặn nhiều…..rất dễ bị trĩ.

Béo phì: Những người bị béo phì cũng có thể có nguy cơ mắc bệnh trĩ cao hơn. Điều này một phần là do áp lực lên vùng xương chậu từ trọng lượng thêm ở bụng. Nếu béo phì là kết quả của một chế độ ăn uống nghèo nàn, điều này cũng có thể gây ra táo bón, như chúng ta đã thấy, là nguyên nhân phổ biến của bệnh trĩ.

Ngồi Kéo dài: Ngồi trong thời gian dài có thể đặt áp lực lên các tĩnh mạch ở trực tràng và hậu môn, có thể gây bệnh trĩ phát triển. Đây có thể là vấn đề đối với những người ngồi lâu ở bàn làm việc hoặc ngồi trên bồn cầu trong thời gian dài do táo bón.

Khiêng nặng: Bạn có thể biết rằng việc rặn khi đi vệ sinh có thể gây ra bệnh trĩ, nhưng các loại gắng sức khác cũng có thể dẫn đến tè dầm. Ví dụ, căng thẳng trong khi nâng vật nặng có thể làm tăng áp lực đủ để các tĩnh mạch sưng lên và xuất hiện bệnh trĩ.

Tuổi tác: Trong một số trường hợp, không có sự kiện hoặc hoàn cảnh rõ ràng nào dẫn đến bệnh trĩ. Nó có thể đơn giản là một phần của sự lão hóa Khi chúng ta già đi, các mô nâng đỡ các tĩnh mạch có thể bị suy yếu hoặc căng ra, gây ra bệnh trĩ.

Các lựa chọn điều trị bệnh trĩ

Xét đến sự đau đớn và khó chịu liên quan đến bệnh trĩ ngoại, không có gì lạ khi mọi người tìm cách giải quyết vấn đề. Một số lựa chọn điều trị cho bệnh trĩ chỉ nhằm mục đích làm giảm tạm thời, trong khi những người khác có ý định giải quyết vấn đề lâu dài.

Các biện pháp điều trị tạm thời

Một số lựa chọn bạn có thể thử tại nhà để làm dịu cơn ngứa và cơn đau do bệnh trĩ gây ra bao gồm:

• Thuốc mỡ bôi tại chỗ: Bạn có thể tìm thấy một số loại kem và thuốc mỡ không kê đơn tại hiệu thuốc có thể giúp giảm đau và ngứa do trĩ ngoại.
• Tắm nước ấm: Ngâm khu vực này trong nước ấm cũng có thể làm dịu và giảm nhẹ nếu bạn bị trĩ ngoại. Thêm muối Epsom vào bồn tắm tại chỗ là một cách tốt để giúp bạn nhẹ nhõm hơn.
• Thuốc giảm đau: Thuốc giảm đau không kê đơn như ibuprofen, aspirin hoặc acetaminophen có thể giảm đau tạm thời. Chỉ cần đảm bảo rằng bạn dùng số lượng thích hợp theo hướng dẫn hoặc khuyến nghị của bác sĩ.
• Chườm nóng và lạnh: Chườm nóng hoặc lạnh có thể làm dịu khu vực này. Mỗi lần chỉ nên chườm trong khoảng 10 phút. Một miếng gạc lạnh cũng có thể làm giảm sưng tấy.

Ngoài các biện pháp tạm thời này, các giải pháp lâu dài cũng có thể giải quyết vấn đề một cách triệt để hơn. Tốt nhất là thử các phương án không xâm lấn trước và tiết kiệm phẫu thuật như một biện pháp cuối cùng.

Các phương pháp điều trị nội khoa 

Đối với trĩ nội độ 1,2,3 và trĩ ngoại không có biến chứng bạn chỉ cần điều trị nội khoa nhằm làm giảm triệu chứng, ngăn biến chứng hoặc là cải thiện bệnh, ngăn bệnh nặng thêm, các thuốc sử dụng trong điều trị bệnh trĩ có thể chia thành thuốc dùng tại chỗ và các thuốc dùng toàn thân chủ yếu là các thuốc có chứa các chất làm bền thành mạch để hạn chế giãn tĩnh mạch trĩ, co hồi mạch máu giúp kiểm soát bệnh. Ngoài ra có các thuốc giảm đau, chống viêm, nhuận tràng sử dụng khi cần:.

• Thuốc tê, thuốc giảm đau: làm giảm các triệu chứng đau, bỏng rát, ngứa ngáy quanh hậu môn.
• Thuốc co mạch: làm giảm chảy máu do trĩ, đồng thời cũng có tác dụng giảm viêm và ngứa tức thời.
• Thuốc chống viêm tại chỗ: các chế phẩm bôi corticoid dùng tại chỗ làm giảm viêm, phù nề cho tổn thương trĩ.
• Thuốc kháng sinh tại chỗ: các thuốc kháng sinh dạng kem, gel bôi tại chỗ khi có nhiễm khuẩn.
• Thuốc làm bền thành mạch: có tác dụng làm tăng trương lực mạch máu, bền thành mạch và đối kháng với một số chất trung gian hóa học tham gia phản ứng viêm. Các hoạt chất flavonoids trong thực vật thường có tác dụng này, điển hình là rutin, quercetin,…
• Thuốc nhuận tràng: sử dụng khi có táo bón, vì táo bón làm nặng thêm bệnh trĩ. Tuy nhiên k nên dùng liên tục các thuốc nhuận tràng vì có nguy cơ ảnh hưởng đến chức năng các cơ hậu môn.

Các phương pháp điều trị ngoại khoa

Các trường hợp bệnh nặng, như trĩ nội độ 4 và trĩ ngoại có biến chứng,  ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân thường cần chỉ định can thiệp ngoại khoa. Tùy mức độ bệnh, có thể lựa chọn các biện pháp can thiệp khác nhau như

• Chích xơ: Là phương pháp tiêm thuốc gây xơ vào lớp dưới niêm mạc, làm co búi trĩ. Phương pháp này có hiệu quả rõ nhưng có thể gây đau, biến chứng. Mức độ nguy cơ phụ thuộc vào loại thuốc sử dụng và kỹ thuật của người thực hiện chích xơ.
• Thắt búi trĩ: thắt gốc búi trĩ, cắt nguồn cung máu làm rụng búi trĩ. Thắt búi trĩ áp dụng cho trĩ nội trong trường hợp các búi trĩ chưa quá to và còn cách biệt nhau.
• Phẫu thuật cắt trĩ: Chỉ khoảng 10 – 15% bệnh nhân được khuyên phẫu thuật cắt trĩ. Các loại phẫu thuật bao gồm: Phẫu thuật cắt khoanh niêm mạc, Phẫu thuật cắt từng búi trĩ, Phẫu thuật Longo, Khâu treo trĩ bằng tay, Khâu cột động mạch trĩ dưới hướng dẫn của siêu âm Doppler… . Tuy đạt hiệu quả điều trị cao nhưng phẫu thuật có thể để lại các biến chứng rất phiền phức cho bệnh nhân và vẫn có khả năng tái phát trĩ cao.

Tuy nhiên, bạn cần nhớ rằng bệnh trĩ có khả năng tái phát cao, ngay cả khi đã điều trị khỏi hoàn toàn, thậm chí đối với cả trường hợp đã cắt trĩ vẫn có thể bị trĩ trở lại nếu không có một chế độ ăn uống, sinh hoạt, tập luyện vệ sinh đúng hoặc ngay bản thân người bệnh chủ quan không phòng chống tái phát, bệnh trĩ hoàn toàn có thể quay trở lại.

Cách phòng ngừa bệnh trĩ

Hiểu được nguyên nhân của bệnh trĩ cũng có thể cung cấp một số cái nhìn sâu sắc về cách phòng ngừa chúng. Mặc dù không phải lúc nào chúng ta cũng có thể ngăn ngừa bệnh trĩ, đặc biệt nếu tuổi tác là một yếu tố, nhưng có một số cách bạn có thể giảm thiểu khả năng gặp phải vấn đề này.

Nếu bạn đã từng trải qua những cơn đau đớn trong quá khứ, bạn sẽ vui mừng khi biết có những bước bạn có thể thực hiện để giúp ngăn ngừa:

1. Uống đủ nước

Uống đủ nước là điều quan trọng nếu bạn muốn duy trì sức khỏe tốt và ngăn ngừa táo bón. Lượng nước bạn cần phụ thuộc vào các yếu tố như mức độ hoạt động của bạn, nhưng theo các chuyên gia , đàn ông trung bình nên có khoảng 3,7 lít nước mỗi ngày và phụ nữ trung bình nên có khoảng 2,7 lít. Tổng số này bao gồm tất cả các chất lỏng mà chúng ta hấp thụ, một phần đến từ thức ăn. Một hướng dẫn đơn giản hơn phù hợp với hầu hết mọi người là uống tám cốc nước mỗi ngày.

2. Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh, giàu chất xơ

Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh giàu chất xơ cũng là một cách tốt để ngăn ngừa táo bón và cải thiện sức khỏe tổng thể của bạn. Thật không may, hầu hết người Mỹ tiêu thụ ít hơn một nửa lượng chất xơ được khuyến nghị mỗi ngày. Tránh thực phẩm giàu chất béo, ít chất xơ và thay vào đó hãy tìm trái cây, rau và ngũ cốc có nhiều chất xơ hòa tan tự nhiên. Bạn cũng có thể muốn bổ sung chất xơ nếu bạn gặp khó khăn để có đủ chất xơ hoặc thường xuyên bị táo bón.

3. Thời gian chiến lược các chuyến đi trong phòng tắm

Khi bạn cảm thấy muốn đi vệ sinh, cố gắng không bỏ nó đi. Chờ đợi quá lâu có thể khiến phân cứng lại, khó đi ngoài. Nếu bạn muốn tránh căng thẳng, hãy chú ý đến sự thôi thúc tự nhiên của cơ thể. Nếu bạn đang gặp khó khăn với việc đi tiêu, đừng quá căng thẳng hoặc ngồi quá lâu trong nhà vệ sinh. Nếu bạn không thể đi tiêu trong vòng hai phút, hãy quay lại sau và thử lại.

4. Duy trì hoạt động thể chất

Như chúng ta đã thấy, ngồi lâu có thể gây áp lực quá mức lên trực tràng, vì vậy hãy cố gắng đi lại bất cứ khi nào bạn có thể. Nếu bạn làm công việc văn phòng, hãy nghỉ giải lao để đứng lên hoặc thử sử dụng bàn đứng để bạn không phải ngồi hàng giờ liền. Duy trì một lối sống năng động hơn thông qua tập thể dục cũng có thể giúp bạn duy trì cân nặng hợp lý, làm giảm nguy cơ mắc bệnh trĩ.

Bệnh Trĩ khi mới mắc phải tuy có gây ra nhiều phiền toái và khó chịu nhưng cũng không quá nặng nề, vì vậy người bệnh thường lướt qua và không chịu điều trị ngay, chỉ đến khi có những biến chứng như tắc mạch, sa nghẹt búi trĩ, chảy máu, đau đớn dữ dội, phù nề, nhiễm trùng, hoại tử thì người bệnh mới điều trị. Sự chậm trễ này sẽ gây ra nhiều khó khăn cho việc điều trị. Vì thế, bệnh nhân nên có ý thức chữa trị bệnh trĩ  từ những giai đoạn sớm để hiệu quả chữa bệnh được cao nhất, nhanh nhất và ít tốn kém nhất.